تپه باستانی تورنگ تپه که در نزدیکی شهر گرگان مرکز استان گلستان قرار دارد، یکی از مهم ترین جاذبه های باستان شناسی منطقه محسوب می شود.

تورنگ تپه در فاصله ۲۲ کیلومتری شمال گرگان و در مجاورت روستایی به همین نام و در کنار استخر  آبی واقع است و قدمت آن به استناد گزارش و نتایج بررسی ها و کاوش های علمی باستان شناسان خارجی به هزاره سوم پیش از میلاد یعنی ۵۰۰۰ سال پیش می رسد.

تورنگ تپه از تپه های تاریخی استان گلستان بوده که شهرت جهانی دارد و توجه بسیاری از باستان شناسان دنیا را به خود جلب کرده است. آثار به دست آمده از این تپه تاریخی، بنا به اظهارات باستان شناسان، گواه سکونت انسان عصر پیش از آریاها در این منطقه است. شباهت هایی که بین آثار به دست آمده از این تپه با آثار تپه حصار دامغان، جزیره کرت واقع در دریای اژه و … نشانگر ارتباط اقوام و تاثیر گذاری هنر آنان بر یکدیگر است. مجسمه های کوچک گلی با نقش مردان و زنان در این تپه با اشیای مکشوفه در جزیره کرت که متعلق به هزاره دوم پیش از میلاد است شباهت زیادی دارد. دیاکونف معتقد است فرهنگ و تمدن تورنگ تپه، تپه حصار دامغان و تپه سیلک کاشان به آسیای میانه مربوط است.

شروع کاوش در تورنگ تپه به زمان محمد شاه قاجار می رسد. در سال ۱۸۴۱ میلادی مصادف با ۱۲۱۹ خورشیدی هیات حفاری مستقر در تورنگ تپه، اشیاء طلایی، نقره ای، مفرغی و برنزی مانند آبخوری طلا، جام دایره شکل طلا، ابزاری از سنگ زرد، ظروف سنگی، سلاح های جنگی و تبر و دشنه مسی پیدا کردند. این هیات به این نتیجه رسید که تمدن تورنگ تپه به قدمت شهر سوخته سیستان، تپه یحیی و آلتین تپه می رسد و همگی را جز گنجینه و غنای فرهنگی نیمه شرقی ایران دانسته اند. آنان به این نتیجه رسیدند که مردم آن روز دارای سیستم آبیاری، کشاورزی و صنعت سفال سازی و فلز کاری بوده اند. گزارش کامل این هیات در مجله باستان شناسی لندن به سال ۱۸۴۴ میلادی به چاپ رسید.

دومین کاوش تورنگ تپه مربوط به دوره ناصر الدین شاه و در سال ۱۸۹۰ میلادی (۱۲۶۸ خورشیدی) است که ژاک دمرگان فرانسوی در تورنگ تپه و خرگوش تپه دست به کاوش هایی زد. آثار مکشوفه در این مرحله عبارتند از: آبخوری، قوری با نقش برجسته، چند مجسمه کوچک، سلاح های جنگی، دشنه مفرغی و مسی. مطالعات دمرگان در ۵ جلد به نام ماموریت علمی در ایران در سال ۱۹۳۱ میلادی (۱۳۱۰ خورشیدی) منتشر گردید.

در سال ۱۹۳۱ میلادی (۱۳۱۰ خورشیدی) یک هیات علمی آمریکایی از دانشگاه پنسیلوانیا برای تحقیق به تورنگ تپه آمدند. این هیات در این تپه سه طبقه تشخیص داد:

طبقه اول: با ۶ متر عمق که باقی مانده گورستان از عصر آهن بوده و در ۱ تا ۲ متر ضخامت قرار داشت. در پایین آن دیوارهای دهکده ای است که آتش آن را از میان برده و در آن ۴۵ قبر به دست آمد. در قبرها همراه مردگان ظروف سفالین درخشانی به رنگ های قرمز و خاکستری تیره و اشیایی از برنز، شبیه اشیاء طبقه ۳ تپه حصار دامغان به دست آمده است.

طبقه دوم: در عمق ۶ تا ۸ متر واقع بوده و در آن چیزهای فوق العاده یافت نشد.

طبقه سوم: در این طبقه و در میان خاکستر و آجرها دو قبر پیدا شد که در آن سفال خاکستری رنگ تیره رنگی وجود داشت و تزئینات آن به وسیله ابزاری شبیه شانه انجام گرفته بود. در هر یک از این سه طبقه سفال قرمز با نقوش سیاه رنگ شبیه سفال های تپه مجاور، یعنی شاه تپه پیدا شد. در این طبقه چند مجسمه کوچک بسیار زیبا از جنس گل پخته قرمز رنگ تیره به دست آمد. ژان دهه دانشمند فرانسوی نیز از سال ۱۹۶۰ میلادی (۱۳۳۹ خورشیدی) به بعد مشغول کاوش شد.

گفتنی است روستای تورنگ تپه در ۱۲ کیلومتری جاده آسفالته گرگان به مشهد و ۹ کیلومتری شمال این جاده واقع شده است و روستاهای میرمحله و مرزنکلاته از این طریق به جاده اصلی مربط می شود. دهکده تورنگ تپه در جنوب شرقی تپه قرار داشته و در ضلع جنوب غرب آن، آب بندان ذخیره آب مزروعی قرار دارد. این مجموعه ظرفیت و توان بالقوه زیادی برای جلب و جذب جهانگردان به آثار تاریخی را دارد. همچنین بخشی از موزه لوور در شهر پاریس به اشیای کشف شده در تورنگ تپه گرگان اختصاص دارد.

تورنگ تپه به شماره در تاریخ ۱۵ دی ماه ۱۳۱۰ خورشیدی به شماره ۶۶ در فهرست آثار ملی کشور به ثبت رسیده است و همانند سایر آثار ثبتى، حفاظت آن به وسیله سازمان میراث فرهنگى استان گلستان انجام مى‌ پذیرد.